Trang chủ
Sau khi vị đạo diễn tài ba Kim Ki Duk mất tôi mới biết đến bộ phim Xuân hạ thu đông rồi lại xuân . Ông mất được một tháng thì tôi xem xong bộ phim này và viết đôi dòng cảm nhận, vì là ngoại đạo nên góc nhìn sẽ khác các bạn phận tử , có gì sai sót mong được bỏ qua hehe .
Bộ phim nói về một chú tiểu và người sư phụ sống ở một ngôi chùa giữa sông nước mênh mông . Hình ảnh duy nhất ngôi chùa giữa hồ khiến tôi liên tưởng đến câu thơ : 昨夜一枝開-Tạc dạ nhất chi khai trong 早梅 - Tảo Mai của 齊已-Tề Kỷ , hay 庭前昨夜一枝梅 - Đình tiền tạc dạ nhất chi khai trong 告疾示眾 - Cáo tật thị chúng của 滿覺禪師 - Mãn Giác Thiền Sư . Gợi cho chúng ta thấy sự an tịnh và bình yên xa chốn bụi trần không màng sự đời .
Chúng ta được chứng kiến cuộc đời của chú tiểu từ nhỏ đến lúc trưởng thành và giác ngộ , qua lăng kính của Phật giáo , với bốn mùa ứng với học thuyết “ Tứ diệu đế” bốn chân lý màu nhiệm . Bài giảng đầu tiên của Đức Phật sau khi giác ngộ đã mô tả Tứ diệu đế về cuộc sống mang lại đau khổ , đau khổ là một phần của cuộc sống , rằng đau khổ có thể kết thúc và có một con đường dẫn tới sự chấm dứt của đau khổ . Ở mùa xuân, hạ, thu, chúng ta lần lượt đi qua triết lý về Khổ đế, Tập đế và Diệt đế, tức là quá trình nếm, ngộ ra nguyên nhân và chấm dứt hoàn toàn cái khổ.
Mùa xuân là khởi đầu của một năm cũng là khởi đầu cuộc đời của chú tiểu , với hình ảnh nghịch ngợm thơ ngây của một đứa trẻ , chú đã buộc hòn đá vào những con vật như cá , ếch và rắn rồi thích thú nhìn chúng khổ sở bơi đi . Người thầy nhìn thấy và buộc hòn đá vào người chú tiểu và bắt chú tiểu đi tìm những con vật kia để giải thoát cho chúng . Ở đây ta thấy quan niệm “ chúng sinh bình đẳng” trong Phật giáo . Người Ấn cổ đại động vật được xem như hiện thân của thần linh , hay những vị thần của chính tổ tiên . Phật giáo đã chế định những giới luật quan trọng mà chúng khẳng định rằng giết hại những chúng sanh khác là một sự vi phạm những quy tắc đạo đức cơ bản nhất của vũ trụ . Chú tiểu đeo hòn đá đi tìm những con vật nhưng con cá và con rắn đã chết , lời dặn của người thầy trước khi chú tiểu đi : "Nhưng nếu bất cứ một con vật nào chết, thì con sẽ mang theo hòn đá này trong tim đến hết cuộc đời." . Đó chính là Khổ đế .
Mùa hạ , chú tiểu bắt đầu trưởng thành , chú đem lòng yêu một cô gái đến chùa để chữa bệnh . Chú đã trốn khỏi chùa đi theo người mình yêu , mang theo bức tượng Bồ Tát . Ham muốn đánh thức khao khát chiếm hữu, từ đó đánh thức ý định sát sinh , chú tiểu đã trở lại chùa chạy trốn tội lỗi giết người vì người phụ nữ anh yêu đã bỏ đi theo người khác . Đó là Tập đế ( chứa dồn thêm mỗi ngày một nhiều hơn )
Mùa thu trở về chùa , anh quyết định giải thoát bằng cách dùng chữ “ 閉 - Bế” bịt mắt , bịt mồm . Hình ảnh bịt mắt , bịt mồm nhưng tai anh vẫn nghe thấy ( khác với hình ảnh sư phụ khi giải thoát lên niết bàn ) tức vẫn còn phiền não chấp trước theo đuổi . Nên anh vẫn chưa thể giải thoát Niết bán , sư phụ phát hiện cứu sống và đánh anh một trận . Đạo diễn Kim Ki Duk đưa con người ta đến quá trình diệt đế và đạo đế ở cuối mùa thu cũng như xuyên suốt mùa đông. Hình ảnh khắc bài kinh bằng chính con dao gây tội mà sư phụ anh viết là quá trình tu luyện dưới sự uốn nắn của sư phụ . Hình ảnh những nhân vật phụ xuất hiện xung quanh chính là những tạp niệm , khi anh đã diệt được khổ thì những tạp niệm dần biến mất , chuyển hóa thành sự tin tưởng, cảm thông còn nhân vật trung tâm thì hiểu rõ bản thân đã làm gì, sẽ phải chịu gì .
Khi vị đồ đệ rời đi theo những người cảnh sát để thụ án , sư phụ đã dùng chữ “ 閉 - Bế” dán lên mắt , tai , miệng , không nghe , không nhìn , không nói lúc này chỉ còn lại “ Tâm” . Không trong Đạo Phật cho rằng vượt qua cả sắc tướng là đạo chân thực là “ không” . Sư phụ ngồi trên chiếc thuyền chất củi dùng nến đốt cháy với hành động tự thiêu , một chú rắn bơi qua , trong Phật Giáo rắn – nagar vơi ý nghĩa hủy bỏ mọi tội ác , là linh hồn của thiên nhiên , bảo vệ sông , suối , là biểu tượng cho kết nối giữa cõi nhân gian và niết bàn . Cái chết đó được mở ra khi ông đạt đến trạng thái Niết Bàn và giác ngộ xong người đồ đệ , chẳng còn gì phải vương vấn với cuộc sống đầy sân si .
Mùa đông sau khi thụ án xong trở về , anh bước vào Đạo đế, tu luyện để đắc đạo, chấm dứt hoàn toàn cái khổ để không bao giờ phải khổ nữa .
Mỗi nhân vật , mỗi hình ảnh , mỗi câu chữ trong thước phim của Kim Ki Duk đều có ý nghĩa riêng . Xuân hạ thu đông là cuộc đời của chú tiểu và người sư phụ , rồi lại xuân là cuộc đời của chú tiểu mới xuất hiện ở cuối phim chính là một vòng luân hồi .
TG - Nga Vu
