Trang chủNHỮNG KẺ SĂN MÁU
K'Tu là một trong những tộc người nói chi ngữ Katuic thuộc ngữ hệ Astroasiatic ( Mon-Khmer). Ở Đông Nam Á có khoảng 1.300.000 người nói các ngôn ngữ thuộc chi Katuic. Mặc dù số lượng người K'Tu ít hơn các dân tộc khác cùng chi ngữ như Tà Ôi, Bru hay Paco nhưng họ là những người bản địa cổ hơn nên tên họ được dùng để đặt cho chi ngữ. Những dân tộc kia đã tách ra nơi khác ở, truyền thống ít nhiều mai một để hòa hợp với nơi định cư mới, vì vậy người K'Tu còn giữ được nhiều bản sắc và cả những hủ tục "man rợ", một trong số đó là tục săn máu hiến tế. Vì sống biệt lập trong rừng nên mãi tới khi người Pháp đến họ mới được chú ý. Năm 1938, loạt tư liệu " Những kẻ săn máu" của anh quan ba Pháp Jean Le Pichon - người đi xây đồn gần làng K'Tu trên báo Thừa Thiên Huế làm tất cả đều vãi đái với tộc người này
Người K'Tu có đức tin mãnh liệt vào thần linh bản địa như thần rừng, thần nước, thần đất...vì họ sống trong rừng hay trên núi cao đầu nguồn nước. Bất cứ điều tốt hay xấu đến với họ đều do thần linh định đoạt. Cái này thì tất cả loài người xa xưa đều thế. Đáng sợ nhất là làm thần linh nổi giận, nên săn máu hiến tế là một phương thức mà họ tin sẽ làm thần linh vui vẻ trở lại. Mà máu người mới quý
Săn máu có mùa. Mùa từ tháng 1 tới tháng 3 âm lịch hoặc từ tháng 6 đến tháng 8 là lúc người K'Tu đã rảnh việc nương rẫy. Không đúng mùa anh em K'Tu dằn lại chờ tới mùa mới săn để đi kiếm cơm đổ vào mồm trước đã. Có vài giả thiết cho việc săn máu người tế thần linh là do các làng sống gần nhau tranh giành đất đai, phụ nữ...Nhưng lý do được đề cập đến nhiều nhất là khi có người quan trọng trong làng chết bất đắc kỳ tử ( bad death ) hay vụ mùa bị thất bát, có nghĩa là thần linh đã nổi giận. Hoặc một người trong làng bị người làng khác giết thì dân làng phải trả thù để thần linh phù hộ họ làm ăn yên ổn. Nếu bad death xảy ra với người bình thường thì họ sẽ chỉ dời làng đi chỗ khác hay đâm trâu, giết gà, giết lợn cúng lễ chứ không cần săn máu. Người K'Tu thuộc xã A Vương gồm các làng Apat, Taghe, A'ur cũ và Arek được các làng khác miêu tả là "những người nguy hiểm và khát máu nhất"
Không phải cứ có những việc xấu kể trên thì họ lập tức đi săn máu. Già làng phải hỏi ý kiến thần linh bằng cách cắt 1 chân con gà trống. Nếu ngón dài nhất co lại nhưng vẫn nằm trên các ngón khác nghĩa là thần linh đồng ý, còn không thì họ phải tìm cách khác để chuộc lỗi. Khi được phép đi săn, 5 người đàn ông mạnh khỏe nhất, dũng cảm nhất được chọn. Mỗi người đưa cho 1 phụ nữ 1 nắm gạo để nấu trong ống nứa, ko được nấu trong nồi. Nấu xong người phụ nữ gói cơm vào lá chuối và đưa cho già làng. Già làng mở cơm ra xem. Nếu người nào có gói cơm mà các hạt dính vào nhau, người đó sẽ sống. Hạt cơm rời rạc ra báo điềm dữ. Tuy nhiên già làng ko nói cho người có gói cơm đó biết. Sau đó cả làng hát hò, uống rượu, nhảy nhót với nhau tới sáng sớm thì đoàn quân lên đường. Họ quấn quanh mình tấm vải nhuộm chàm cho ấm, lưng mang gùi đựng cung tên và mũi tên tẩm độc, tay cầm giáo nhọn. Nếu không phải là đi săn người ở làng gần đó để trả thù, thường họ đi rất xa, có khi cả 5-7 ngày đường, tránh xa đường lớn, chỉ đi đường mòn. Trong khoảng thời gian này người làng họ phải tuyệt đối ở trong làng để tránh bị săn nhầm. Khi chọn được chỗ cần săn họ nấp trong bụi chờ người xấu số nào đó đi một mình ngang qua. Bất cứ ai xuất hiện lúc ấy sẽ bị bắn, kể cả Tây Tàu hoặc Kinh. Bắn xong thường mỗi người đâm thêm vài mũi giáo cho máu kẻ bất hạnh chảy ra lênh láng để tế thần. Nếu là trả thù làng bên, họ cắt đầu nạn nhân mang về làng như một bằng chứng của chiến thắng. Việc trả thù này sẽ tái đi tái lại vào mỗi mùa cho đến khi 1 làng mệt mỏi cầu hòa, thì họ sẽ dựng 1 cây cột gỗ chạm khắc có khoét 1 lỗ, săn 1 người khác lấy sọ nhét vào lỗ đấy, cắm cái cọc ở nơi được coi là biên giới giữa hai làng, gọi là "ravang". Từ đấy xí xoá thù hận chứ giết qua giết lại thế hết mẹ cả thanh niên hai làng. Thông thường các làng gần gũi cũng tránh va chạm với nhau chứ không như mấy bài báo miêu tả anh em săn máu giết người như nghoé
Khi những người đi săn trở về làng, họ không được bước vào cổng làng mà đứng ngoài hú gọi người bên trong. Người trong làng đáp lại và mang 3 cặp giáo xếp chéo lên nhau ngay cổng. Các thợ săn vứt bỏ áo xống, gùi đeo sau lưng như lột xác rồi mới bước vào làng. Họ sợ bị linh hồn nạn nhân nhận ra đi theo ám họ
Sáu ngày sau cuộc săn những thợ săn chỉ được ăn rất ít, ko ăn các loại thịt thú, uống nước bằng ống tre có đục lỗ bên dưới cho nước chảy bớt đi. Họ chỉ được ăn cơm nấu ống tre và không được ngủ cùng vợ con. Họ phải "giả bộ" yếu đuối trước thần linh đang nổi giận để không bị chú ý. Hết thời hạn trên họ trở lại sinh hoạt bình thường. Những thợ săn này thường rất được dân làng tôn trọng và luôn là niềm mơ ước của các cô gái trong bản
Sau giải phóng hủ tục này đã bị xóa bỏ, chỉ còn lễ hiến tế đâm trâu. Nhưng tới năm 2017 người K'Tu cũng đành bỏ lễ đâm trâu vì...cộng đồng mạng cho là man rợ. Chắc sau này anh em các dân tộc phải sống như người Kinh may ra tộc Kinh mới hài lòng
TG - Nguyen Quang (Pín)
Ảnh 1: sách “ Những kẻ săn máu” của Jean Le Pichon năm 1938
Ảnh 2: phân bố các dân tộc chi ngữ Katu ở Đông Nam Á
Ảnh 3: phân bố tộc K’Tu ở Việt Nam và Lào
Ảnh 4: một ngôi làng tiêu biểu của người K’Tu. Nhà to nhất là nhà Guol
Ảnh 5: các chiến binh K’Tu ( Le Pichon chụp )
Ảnh 6: một nam nhân K’Tu trong lễ đâm trâu ( Le Pichon chụp )
Ảnh 7: cây cột ravang có lỗ nhét sọ kẻ bị hiến tế ( Le Pichon chụp )
K'Tu là một trong những tộc người nói chi ngữ Katuic thuộc ngữ hệ Astroasiatic ( Mon-Khmer). Ở Đông Nam Á có khoảng 1.300.000 người nói các ngôn ngữ thuộc chi Katuic. Mặc dù số lượng người K'Tu ít hơn các dân tộc khác cùng chi ngữ như Tà Ôi, Bru hay Paco nhưng họ là những người bản địa cổ hơn nên tên họ được dùng để đặt cho chi ngữ. Những dân tộc kia đã tách ra nơi khác ở, truyền thống ít nhiều mai một để hòa hợp với nơi định cư mới, vì vậy người K'Tu còn giữ được nhiều bản sắc và cả những hủ tục "man rợ", một trong số đó là tục săn máu hiến tế. Vì sống biệt lập trong rừng nên mãi tới khi người Pháp đến họ mới được chú ý. Năm 1938, loạt tư liệu " Những kẻ săn máu" của anh quan ba Pháp Jean Le Pichon - người đi xây đồn gần làng K'Tu trên báo Thừa Thiên Huế làm tất cả đều vãi đái với tộc người này
Người K'Tu có đức tin mãnh liệt vào thần linh bản địa như thần rừng, thần nước, thần đất...vì họ sống trong rừng hay trên núi cao đầu nguồn nước. Bất cứ điều tốt hay xấu đến với họ đều do thần linh định đoạt. Cái này thì tất cả loài người xa xưa đều thế. Đáng sợ nhất là làm thần linh nổi giận, nên săn máu hiến tế là một phương thức mà họ tin sẽ làm thần linh vui vẻ trở lại. Mà máu người mới quý
Săn máu có mùa. Mùa từ tháng 1 tới tháng 3 âm lịch hoặc từ tháng 6 đến tháng 8 là lúc người K'Tu đã rảnh việc nương rẫy. Không đúng mùa anh em K'Tu dằn lại chờ tới mùa mới săn để đi kiếm cơm đổ vào mồm trước đã. Có vài giả thiết cho việc săn máu người tế thần linh là do các làng sống gần nhau tranh giành đất đai, phụ nữ...Nhưng lý do được đề cập đến nhiều nhất là khi có người quan trọng trong làng chết bất đắc kỳ tử ( bad death ) hay vụ mùa bị thất bát, có nghĩa là thần linh đã nổi giận. Hoặc một người trong làng bị người làng khác giết thì dân làng phải trả thù để thần linh phù hộ họ làm ăn yên ổn. Nếu bad death xảy ra với người bình thường thì họ sẽ chỉ dời làng đi chỗ khác hay đâm trâu, giết gà, giết lợn cúng lễ chứ không cần săn máu. Người K'Tu thuộc xã A Vương gồm các làng Apat, Taghe, A'ur cũ và Arek được các làng khác miêu tả là "những người nguy hiểm và khát máu nhất"
Không phải cứ có những việc xấu kể trên thì họ lập tức đi săn máu. Già làng phải hỏi ý kiến thần linh bằng cách cắt 1 chân con gà trống. Nếu ngón dài nhất co lại nhưng vẫn nằm trên các ngón khác nghĩa là thần linh đồng ý, còn không thì họ phải tìm cách khác để chuộc lỗi. Khi được phép đi săn, 5 người đàn ông mạnh khỏe nhất, dũng cảm nhất được chọn. Mỗi người đưa cho 1 phụ nữ 1 nắm gạo để nấu trong ống nứa, ko được nấu trong nồi. Nấu xong người phụ nữ gói cơm vào lá chuối và đưa cho già làng. Già làng mở cơm ra xem. Nếu người nào có gói cơm mà các hạt dính vào nhau, người đó sẽ sống. Hạt cơm rời rạc ra báo điềm dữ. Tuy nhiên già làng ko nói cho người có gói cơm đó biết. Sau đó cả làng hát hò, uống rượu, nhảy nhót với nhau tới sáng sớm thì đoàn quân lên đường. Họ quấn quanh mình tấm vải nhuộm chàm cho ấm, lưng mang gùi đựng cung tên và mũi tên tẩm độc, tay cầm giáo nhọn. Nếu không phải là đi săn người ở làng gần đó để trả thù, thường họ đi rất xa, có khi cả 5-7 ngày đường, tránh xa đường lớn, chỉ đi đường mòn. Trong khoảng thời gian này người làng họ phải tuyệt đối ở trong làng để tránh bị săn nhầm. Khi chọn được chỗ cần săn họ nấp trong bụi chờ người xấu số nào đó đi một mình ngang qua. Bất cứ ai xuất hiện lúc ấy sẽ bị bắn, kể cả Tây Tàu hoặc Kinh. Bắn xong thường mỗi người đâm thêm vài mũi giáo cho máu kẻ bất hạnh chảy ra lênh láng để tế thần. Nếu là trả thù làng bên, họ cắt đầu nạn nhân mang về làng như một bằng chứng của chiến thắng. Việc trả thù này sẽ tái đi tái lại vào mỗi mùa cho đến khi 1 làng mệt mỏi cầu hòa, thì họ sẽ dựng 1 cây cột gỗ chạm khắc có khoét 1 lỗ, săn 1 người khác lấy sọ nhét vào lỗ đấy, cắm cái cọc ở nơi được coi là biên giới giữa hai làng, gọi là "ravang". Từ đấy xí xoá thù hận chứ giết qua giết lại thế hết mẹ cả thanh niên hai làng. Thông thường các làng gần gũi cũng tránh va chạm với nhau chứ không như mấy bài báo miêu tả anh em săn máu giết người như nghoé
Khi những người đi săn trở về làng, họ không được bước vào cổng làng mà đứng ngoài hú gọi người bên trong. Người trong làng đáp lại và mang 3 cặp giáo xếp chéo lên nhau ngay cổng. Các thợ săn vứt bỏ áo xống, gùi đeo sau lưng như lột xác rồi mới bước vào làng. Họ sợ bị linh hồn nạn nhân nhận ra đi theo ám họ
Sáu ngày sau cuộc săn những thợ săn chỉ được ăn rất ít, ko ăn các loại thịt thú, uống nước bằng ống tre có đục lỗ bên dưới cho nước chảy bớt đi. Họ chỉ được ăn cơm nấu ống tre và không được ngủ cùng vợ con. Họ phải "giả bộ" yếu đuối trước thần linh đang nổi giận để không bị chú ý. Hết thời hạn trên họ trở lại sinh hoạt bình thường. Những thợ săn này thường rất được dân làng tôn trọng và luôn là niềm mơ ước của các cô gái trong bản
Sau giải phóng hủ tục này đã bị xóa bỏ, chỉ còn lễ hiến tế đâm trâu. Nhưng tới năm 2017 người K'Tu cũng đành bỏ lễ đâm trâu vì...cộng đồng mạng cho là man rợ. Chắc sau này anh em các dân tộc phải sống như người Kinh may ra tộc Kinh mới hài lòng
TG - Nguyen Quang (Pín)
Ảnh 1: sách “ Những kẻ săn máu” của Jean Le Pichon năm 1938
Ảnh 2: phân bố các dân tộc chi ngữ Katu ở Đông Nam Á
Ảnh 3: phân bố tộc K’Tu ở Việt Nam và Lào
Ảnh 4: một ngôi làng tiêu biểu của người K’Tu. Nhà to nhất là nhà Guol
Ảnh 5: các chiến binh K’Tu ( Le Pichon chụp )
Ảnh 6: một nam nhân K’Tu trong lễ đâm trâu ( Le Pichon chụp )
Ảnh 7: cây cột ravang có lỗ nhét sọ kẻ bị hiến tế ( Le Pichon chụp )
